Məqalələr | HekimTap

Anevrizma

Müəllif: Kardioloq Günay Novruzova, Əlaqə: (+994) 50 628-68-97

Anevrizma nədir ? Anevrizma – arteriya (daha az hallarda vena) və ya ürək divarının şişkinlik şəklində qabarmasıdır; bu, divarın nazilməsi və dartılması nəticəsində baş verir. Əmələ gələn anevrizmatik kisə yaxınlıqda yerləşən orqanları sıxır. Anevrizma anadangəlmə və ya qazanılmış ola bilər. Anadangəlmə anevrizmalar uşağın erkən yaşlarında özünü göstərməyə də bilər. Qazanılmış anevrizma hipertoniya, ateroskleroz, sifilis (gec mərhələdə), travmalar, infeksiyalaşmış tromblar və s. nəticəsində əmələ gələ bilər. Bu patologiya ilə illərlə xəbərsiz yaşamaq olar; bu müddətdə anevrizma inkişaf edərək hər an həyat üçün təhlükə törədə bilər. Anevrizmanın növləri Anevrizmanın əsas növləri bunlardır: beyin anevrizması, aorta anevrizması, ürək anevrizması, qarın anevrizması (visseral), yuxu arteriyasının anevrizması. Formasına görə anevrizmalar kisəşəkilli və iyşəkilli olur. Anevrizma niyə qorxuludur Anevrizmanın əsas təhlükəsi onun tromblaşması və/və ya partlaya bilməsidir. Anevrizmanın partlaması əksər hallarda letal (ölümlə) nəticələnir, lakin ciddi ağırlaşma ilə də yekunlaşa bilər (məsələn, hemorragik insult). Anevrizma həmçinin, residivləşə də bilər, simptomsuz keçərsə, residiv özünü qəfil göstərə bilər. Anevrizma qadınlarda daha çox rast gəlinir. 40-dan yuxarı yaş həddi, irsiyyət, tütünçəkmə, alkoqoldan çox istifadə etmə və narkotiklər (xüsusilə kokain) anevrizmanın əmələ gəlmə riskini artırır. Anevrizmanın diaqnostikası Anevrizma diaqnozunun qoyulmasında “qızıl standart“ metod angioqrafiyadır. KT-angioqrafiya daha az invazivdir, lakin hər zaman angioqrafiya qədər informativ deyil. MR-angioqrafiya şüa yüklənməsi vermir, lakin KT-angioqrafiyadan daha az informativdir. USM-doppleroqrafiya ucuz, qeyri-invaziv və kifayət qədər informativ metoddur. Anevrizmanın klinik əlamətləri Anevrizma əsasən təsadüfən, USM və ya rentgenoloji müayinə zamanı aşkar olunur. Anevrizmanın tamlığı pozulmayıbsa, uzun müddət simptomsuz keçə bilər, sonra ölçüsü böyüdüyükcə ətraf toxumaları sıxdığı üçün müvafiq əlamətlər meydana çıxa bilər. Əsas simptomlara müvazinətin pozulması, baş ağrıları, üzdə və göz alması arxasında ağrılar, görmənin və nitqin pozulması, döş qəfəsində, kürəkdə, çiyində ağrılar, öskürək, təngnəfəslik, udmanın pozulması, səsin xırıltılı olması, qarın nahiyəsində gözlə görünən pulsasiyanın olması, qarın ağrıları, baldır nahiyəsində əzələ ağrıları, axsama və s. aiddir. Anevrizmanın partlaması yerləşdiyi nahiyəyə uyğun klinik simptomlar verir: zərbəşəkilli baş ağrıları, ürəkbulanma və qusma, huşun pozulması, hətta itməsi (koma), döş qəfəsində, kürəkdə, qarında kəskin ağrılar, arterial təzyiqin kəskin enməsi və s. Anevrizmanın müalicəsi Müalicə həkim tərəfindən individual olaraq təyin edilir. Defekt kiçik ölçülüdürsə, dinamik müşahidə və risklərin aradan qaldırılması tövsiyə olunur. Ağırlaçmalar zamanı təcili cərrahi müdaxilə göstərişdir. Anevrizmanın profilaktikası Əsas profilaktik metod defektin vaxtında aşkar olunması və sağlam həyat tərzi keçirməkdir. Mütəmadi olaraq profilaktik müayinələrdən keçmək və həkim tövsiyələrinə ciddi riayət etmək lazımdır. © Materiallardan istifadə edərkən hiperlinklə istinad olunmalıdır. https://hekimtap.az

Paylaşıldı: 23.04.2020

Günay Novruzova

359

Diz oynağında ağrılar

Müəllif: T.E.N. Ortoped-travmatoloq Altay Cəfərov, (+994) 50 213-90-98

Diz oynağı insan orqanizmində olan ən böyük oynaqdır. Formaca blokvari olub quruluşca mürəkkəb oynaqdır. Bu oynaqda bükmə/açma və rotasion(fırlanma) hərəkətləri mümkündür .Diz oynağı hər gün çoxsaylı yüklənmələrə məruz qalır. Bu yüklənmələr zaman keçdikcə diz oynağının aşılanmasına, yeyilməsinə-tibbi dildə degenerativ dəyişikliyə gətirib çıxarır. Həmçinin diz oynağının travmalara çox həssas olmasını nəzərə alsaq, bu oynaqda ağrıların tez-tez olması təəccüblü deyil. Diz oynağında olan ağrıların səbəbləri: Diz oynağında olan ağrıların səbəbləri çoxsaylıdır. Bununla belə, bu səbələri iki əsas qrupa ayırmaq olar-posttravmatik ağrılar və degenerativ dəyişikliklər nəticəsində yaranan ağrılar Diz oynağının travması çox vaxt fiziki aktiv cavan şəxslərdə, əsasən idman məşqləri zamanı əmələ gəlir. Menisk zədələnmələri, ön çarpaz bağ zədələnmələri, diz oynağını əmələ gətirən qığırdaqların zədələnməsi postravmatik ağrıların əsas səbəbləridir Degenerativ dəyişikliklər yaşlı və ahıl şəxslər üçün xarakterikdir. Lakin cavan insanlarda anandangəlmə inkişaf anomaliyaları olduğu kimi yaşlı şəxslərdə də yumşaq toxuma strukturlarının travmatik zədələnmələri baş verə bilər. İltihabi proseslər Diz oyağının sümük-qığırdaq və yumşaq toxuma strukturlarının septiki və aseptik iltihabı nəticsində yaranan patoloji halların əmələ gətirdiyi ağrılar. Müxtəlif etiologiyalı artritlər, bursit, tendinin, sinovit, osteomielit diz oynağında ağrılara səbəb olan patoloji vəziyyətlərdir. Diz oynağında olan ağrıların növləri: Diz oynağında ağrı kəskin başlaya və ya xronik xarakter ala bilər: Kəskin ağrı yüksək intensivliklə xarakterizə olunur və adətən travmadan sonra qəfil başlayır. Xronik ağrı tədricən əmələ gəlir. Əvvəlcə diskomfort hissi kimi özünü büruzə verir. Zaman keçdikcə intensiviyi artır. Ağrıların xarakteri dəyişkən olur: dartıcı ağrılar, batıcı ağrılar,gərilmə hissi,tutma şəkilli ağrılar və ya küt sızıldayan ağrılar- bu ağrı şikayətlərinin yalnız kiçik bir hissəsidir. Ağrılar fiziki yüklənmədən sonra əmələ gələ bilər(qaçış, pilləkən qalxma) Uzunmüddətli oturma və istirahətdən sonra Axşamlar və səhərlər . Ağrıların lokalizasiyası: Diz oynağının iç yarısında olan ağrılar medial meniskin, medial kollateral bağın zədələnməsi zamanı, və dizin O-vari deformasiyaları zamanı əmələ gəlir. Diz oynağının bayır yarısında olan ağrılar lateral kollateral bağın, lateral meniskin zədələnməsi zamanı və dizin X-vari deformasiyaları zamanı əmələ gəlir. Ön səthdə olan ağrılar patello-femoral sindrom, Ostqut-Şlatter xəstəliyi və diz qapağı zirvəsi sindromu üçün xarakterikdir. Diz oynağının arxa səthində olan ağrılar Beyker kistası lehinə xarakterik qəbul olunur. Diaqnostika: Diaqnozun qoyulması üçün xəstə vaxtında mütəxəssis həkimə müraciət etməlidir. İlkin etapda həkim tərəfindən klinik müayinə aparılırdir. Ətraflı anamnez toplanılır, fiziki müayinədən keçirir, lazımi müayinələr təyin ounur. İnstrumental müayinələrdən rentgenoqrafiya, ultrasəs müayinəsi, diz oynağının MRT müayinəsi mühüm diaqnostik əhəmiyyət kəsb edir. Laborator müayinələr diz oynağında əksər xəstəliklərin dəqiqləşmiş diaqnozunun qoyulmasında yardımçı olur Diz oynağı ağrılarının müalicəsi: Diz oynağının ağrılarının müalicə taktikası ağrının səbəindən asılıdır. Müalicə konservati və ya operativ olmaqla aparılır. Konservativ müalicə metodlarına aiddir: Qeyri-steroid iltihab əleyhinə preparatlar-QSİƏP, ağrıkəsici tablet və məlhəm və gellər. İsti və ya soyuğun yerli terapiyası Ortez istifadəsi (içliklər, ortezlər, bandajlar, ortopedik ayaqqabı) Fizioterapiya Müalicəvi idman hərəkətləri Balneoloji terapiya Oynaqdaxili steroid inyeksiyalar Konservativ müalicənin effektiv olmadığı hallarda cərrahi müalicə tətbiq edilir. Müasir ortopedik cərrahiyyədə diz oynağının əksər əməliyyatları artroskopik olaraq həyata keçirilir. Minimal invaziv metod olan artroskopiyanın tətbiqi ənənəvi açıq əməliyyatlardan fərqli olaraq əməliyyatdan sonrakı reabilitasiya prosesini sürətləndirir, ağırlaşma faizini nəzərə çarpan dərəcədə aşağı salır, kosmetik olaraq daha az travmatik hesab olunur. Ağır və böyük dərəcəli artrozlarda vacib və əvəzedilməz cərrahiyə metodu oynag artroplastikasıdır. © Materiallardan istifadə edərkən hiperlinklə istinad olunmalıdır. https://hekimtap.az

Paylaşıldı: 20.04.2020

Altay Cәfәrov

137

Fəqərəarası disk yırtığı

Müəllif: Osteopat Elfanə Süleymanova , Əlaqə: 050 302-82-56

Paylaşıldı: 16.04.2020

Elfanə Süleymanova

283

Perikardit

Müəllif: Kardioloq Günay Novruzova, Əlaqə: (+994) 50 628-68-97

Perikardit nədir? Perikardit - ürəyin perikard (xarici) qatının infeksion və ya qeyri-infeksion (aseptik) iltihabıdır. İltihabi proses perikardın visseral və parietal qişalarını əhatə edir. Perikardit bir çox daxili orqan xəstəliklərinin ağırlaşması kimi və ya xəstəliyin klinik əlamətlərindən biri kimi əmələ gəlir. Bəzi hallarda isə perikardit sərbəst şəkildə ciddi əhəmiyyət kəsb edir, onun klinik şəkli və yaratdığı hemodinamik dəyişikliklər ön plana çıxır. Autopsiya zamanı 3-6% hallarda ürəyin seroz qisasının əvvəllər keçirilmiş iltihabının əlamətləri aşkar olunur, halbuki, həyatda qoyulan perikardit diaqnozları daha azdır. Qadınlar kişilərə nisbətən daha çox, əsasən 40 yaşa qədər xəstələnirlər. Perikarditin səbəbləri Perikardit infeksion və qeyri-infeksion amillərin təsirindən inkişaf edir. İnfeksion perikarditlərə aiddir: qeyri-spesifik kokk perikarditləri – infeksion endokarditin, sepsisin, pnevmoniyanın və b. gedişini ağırlaşdırır; vərəm perikarditləri - ağciyərlərin, sümüklərin, sidik-ifrazat sisteminin vərəmi zamanı, həmçinin, orqan vərəminin bir növü kimi perikard vərəmi şəklində inkişaf edir; virus perikarditləri – virus infeksiyasının (ECHO, Koksaki və s.) ağırlaşması kimi təzahür edir; revmatik perikarditlər. İnfeksion perikarditlər həmçinin, qarın və qayıdan yatalaq, dizenteriya, bruselyoz, sifilis, kandidozlar və s. zamanı da rast gəlinə bilər. Son illər klinikada daha çox müxtəlif qeyri-infeksion perikarditlər görünür. Bunlara aiddir: allergik, həmçinin, dərman perikarditləri; birləşdirici toxumanın sistem xəstəliklərində yaranan perikarditlər; autoimmun perikarditlər (miokard infarktlı xəstələrdə, komissurotomiya (qapaq əməliyyatı) keçirmiş xəstələrdə; maddələr mübadiləsinin ciddi pozğunluğu zamanı yaranan perikarditlər; bədxassəli şişlər zamanı yaranan perikarditlər (ağciyər, süd vəzi xərçəngi, mezotelioma, limfomalar və s.). Perikarditin təsnifatı Klinik-morfoloji formalarına görə perikarditlər kəskin (6 həftəyə qədər), yarımkəskin (6 həftə - 6 ay), xronik (6 aydan çox), həmçinin, kataral, fibrinoz, eksudativ, adheziv, konstriktiv ola bilər. Ağırlaşmış hallarda ürəyin tamponadası və «zirehli» ürək inkişaf edə bilər. Perikarditin əlamətləri Perikarditin simptomları onu törədən əsas xəstəliyin xarakteri və ağırlığından asılıdır. Əsas əlamətlərə ürək nahiyəsində ağrılar, quru öskürək, təngnəfəslik, ürəkdöyünmə, udmanın pozulması, boğulma və s. aiddir. Maye sürətlə yığılarsa, ürəyin tamponadası yaranır; bu, həyat üçün təhlukəli vəziyyətdir, qan təzyiqinin enməsi, ətrafların soyuması və sianozlaşması (göyərməsi), sidik ifrazının azalması baş verir. «Zirehli» ürək inkişaf edərsə, ürəkdöyünmə, təngnəfəslik, qarın nahiyəsinə maye yığılması (assit), qaraciyərin böyüməsi, ayaqlarda ödemlər və s. müşahidə olunur. Perikarditin diaqnostikası Perikard diaqnozunun qoyulmasında xəstəyə baxış, ağciyərlərin auskultasiyası, arterial təzyiqin və nəbzin ölçülməsi, döş qəfəsinin rentgenoqrafiyası mühüm rol oynayır. Ən əsas diaqnostik metod isə ürəyin exokardioqrafiyasıdır. Həmçinin, KT və ürək-damar MRT müayinəsi də çox informativdir. Perikarditin müalicəsi İlk dəfə aşkar olunan kəskin perikardit zamanı xəstənin hospitalizasiyası və fiziki aktivliyin məhdudlaşdırılması önəmlidir. Ürəyin hemodinamik göstəriciləri monitorlaşdırılmalı və müvafiq dərman müalicəsi aparılmalıdır. Müalicə xəstəliyin klinik-morfoloji formasından asılı olaraq aparılır. Qeyri-steroid iltihab əleyhinə preparatlar, hormonal preparatlar, antibiotiklər (bakterial infeksiya varsa), vərəm əleyhinə terapiya və digər simptomatik müalicə təyin edilir, tamponada zamanı təxirəsalınmaz perikardiosentez (mayenin çəkdirilməsi), yapışqan perikarditlərdə subtotal perikardektomiya (perikardın rezeksiyası, yəni kəsilməsi) icra olunur. Perikarditin proqnozu Fibrinoz (quru) perikarditin proqnozu adətən qənaətbəxşdir; 1/4 hallarda quru forma mayeli (eksudativ) perikarditə, nadir hallarda isə konstriktiv perikarditə keçə bilər. Kəskin eksudativ perikardit zamanı sağalma əsasən 2-6 həftə ərzində baş verir. Xəstələrin 15%-də ürəyin tamponadası inkişaf edə bilər. 10-20% hallarda isə xəstəliyin residivləşməsi (geri qayıtması) müşahidə olunur. Proqnoz əsas xəstəliyin (vərəm, şiş, uremiya və s.) xarakterinə, ağırlıq dərəcəsinə və müalicənin adekvatlığına əsasən müəyyən edilir. © Materiallardan istifadə edərkən hiperlinklə istinad olunmalıdır. https://hekimtap.az

Paylaşıldı: 16.04.2020

Günay Novruzova

161

Koronavirusla bağlı cinsi problemlər

Müəllif: Androloq Azər Mirzəyev , Əlaqə: 050 311-36-88

Son vaxtlar koronavirus pandemiyası bütün dünyanı öz ağuşuna almışdır. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının çaldığı həyəcan təbilinə baxmayaraq bu virus müxtəlif ölkələrdə millətindən,yaşından,cinsindən asılı olmayaraq insanların canını almaqda davam edir. Aparılan son araşdırmalar göstərir ki, koronavirus yuxarı tənəffüs yollarından başqa digər orqan və sistemləri də zədələyir. Belə ki, ilk dəfə olaraq Çinin Uxan şəhərində mütəxəssislər koronaviruslu xəstələrdə yuxarı tənəffüs yollarının xəstəliklərindən əlavə böyrəklərin disfunksiyası, böyrək çatmamazlığı, erektil disfunksiya aşkar etmişlər. Çin alimlərinin araşdırmaları nəticəsində belə qərara gəlmişlər ki, koronavirus kişilərdə xayaları zədələyərək sonsuzluq törədə bilər. Bu hipotez müxtəlif ölkələrin alimləri arasında ciddi mübahisəyə səbəb olmuşdur. Həkimlər belə hesab edirlər ki, koronavirus böyrəklərdə problem yaratdığına görə çox güman ki, bu virus eyni zamanda sidik-cinsiyyət sisteminə də, mənfi-neqativ təsir edir. Çin alimləri elmi-tədqiqat işi zamanı tənəffüs və böyrək çatmamazlığı olan xəstələri müayinə etmiş və nəticədə onlarda erektil disfunksiya-potensiya pozğunluğu aşkar etmişlər. Sonda onlar bunu böyrək xəstəlikləri ilə əlaqəli olduğunu qeyd etmişlər. Onlar sonsuzluğun əmələ gəlməsini belə izah edirlər ki,əgər koronavirus sidik, böyrək sisteminə pataloji təsir edirsə onda təbii ki, reproduktiv sistemə mənfi təsir edərək, xayaların toxumasını zədələyərək sperm hasilatının pozulması, sonsuzluq törədə bilər. Burada əsas problem böyrək çatmamazlığl, sidik-cinsiyyət sistemində iltihabi problemi olan xəstələrin koronavirusa yoluxmasıdır. Koronavirusun reproduktiv sistemə neqativ təsiri çin alimlərindən başqa avropa və rusiya alimlərinin də diqqətini cəlb etmişdir. Amma maraqlıdır ki,burda fikirlər haçalanır və bəzi alimlərin fikirləri üst-üstə düşmür.Belə ki, onlar potensiyanın zəifləməsini virus yox, orqanizmin müqavimətinin-immunitetinin aşağı düşməsi ilə izah edirlər. Düşünürəm ki, Koronavirusun sidik-cinsiyyət sisteminə, potensiyaya, spermatogenez prosesinə olan təsiri hələ tam öyrənilməmişdir və alimlərin bu istiqamətdə araşdırmaları hələ davam edəcək və yaxın zamanlarda konkret nəticələrə əsasən yekun fikir söylənəcəkdir. Hal-hazırda bütün dünya həkimləri və içtimaiyyət koronavirusla mübarizəyə qalxmışdır. Burada əsas məqsəd insanlar arasında olan ünsiyyət, münasibətlərin minimuma endirilməsidir. Burada əsas diqqət risk qrupuna aid olan yaşlı insanlar və xroniki xəstəlikləri(ürək-damar sistemi xəstəlikləri, infarkt, insult, şəkərli diabet və s.)olan xəstələrdir ki onlar karantinə alınmalı və izolyasiya edilməlidirlər. Nəzərinizə çatdırmaq istəyirəm ki, koronavirusun ilkin əlamətləri baş ağrısı, asqırma, döş qəfəsi nahiyəsində ağrı, pnevmoniya, qızdırma,yüksək hərarət, taxikardiya, təngənəfəslik kimi simptomlar ola bilər. Sonda onu qeyd etmək istəyirəm ki, koronavirusdan qorunmağın yeganə yolu insanlarla ünsüyyətdən çəkinmək, tam izolyasiya olunmaqla evdə qalmaqdır. © Materiallardan istifadə edərkən hiperlinklə istinad olunmalıdır. https://hekimtap.az

Paylaşıldı: 16.04.2020

Azər Mirzəyev

285

Dilaltı qədəh

Müəllif: Loqoped Aydan Mehdiyeva, Əlaqə: 055 365-10-20

DİLALTI QƏDƏH (PƏRDƏ) Uşaqlarda görülən xəstəliklərdən biri də dilaltı qədəh (pərdə) problemidir. Dilaltı qədəh çox qısa olan körpələr dillərini ağız içərisində çox rahat çevirə bilməz, əmməkdə çətinlik yaşaya bilərlər. Dillərini rahatca çölə çıxara bilməzlər. Böyüyəndə danışarkən hərfləri fərqli tələffüz edə bilərlər. Dil pərdəsi çox qısa olan körpələrdə şübhəsiz uşaq cərrahının fikri alınmalıdır. Lazımlı görülsə, cərrahi müdaxilə ilə dilaltı pərdənin qısalığı düzəldilməlidir. Problem, damaq ilə dil arasında olan bağın qalın və ya qısa olmasından qaynaqlanır. Problemlə bağlı olaraq dil hərəkətləri məhdudlaşdırılır. Bu hal problemi yaşayan uşağın danışmasına və qidalanmasına mənfi təsir edir. Lakin bu problem ümumiyyətlə ciddi bir problemə gətirib çıxarmaz. Uşaqların bir hissəsinə cərrahi müdaxilə lazım ola bilər. Uşaqda dilaltı qədəh olub-olmadığı necə aydın olar? Bunu bilməyin ən asan yolu dil pərdəsinin alt dodaq xəttini keçib keçmədiyinə baxmaqdır. Uşağınıza dondurma və ya lollipop növü şəkəri yalatmağa çalışın. Uşağın dili ağzının içərisində kifayət qədər hərəkətli deyilsə yeməklərin artıqları tam olaraq təmizlənməz, bu səbəbdən dişləri də qoruya bilməz. Ayrıca ağız qoxusuna və diş çürüməsinə səbəb ola bilər. Dilaltı qədəh olan uşaq nə vaxt əməliyyat olunmalıdır? Uşaqda dilaltı pərdə çox qısadırsa cərrahı olaraq müdaxilə edilməlidir. Əmmə funksiyasında bir problem yoxdursa iki yaşa qədər gözlənilməlidir.Körpənin bəslənməsində problem yoxdursa iki yaş ətrafında çıxış funksiyası qiymətləndirilməlidir. Danışmasına təsir edəcək dərəcədə problem varsa, hərfləri çıxarmaqda çətinlik çəkirsə dil pərdəsi kəsilir. Dilaltı qədəh cərrahiyyəsi, lokal anesteziya ilə edilən asan bir əməliyyatdır. Uşaq daha böyükdürsə ümumi anesteziya ilə etmək daha yaxşı olar. Bu mövzuda mütəxəssislərin ailələrə tövsiyəsi budur: Uşağınızda nitq pozulması varsa əvvəlcə eşitmə funksiyası qiymətləndirilməlidir. Yaxşı eşitmirsə yaxşı danışa bilməz. Çox ailə dilaltı qədəh kəsildikdən sonra danışmayan uşağın danışmağa başlayacağını düşünür. Bu səhv fikirdir. Çünki dilaltı qədəh yalnız bəzi hərflərin düzgün çıxmasını mane olar. Nitq pozğunluğunun səbəbi başqa nələrsə ola bilər. © Materiallardan istifadə edərkən hiperlinklə istinad olunmalıdır. https://hekimtap.az

Paylaşıldı: 16.04.2020

İnci Psixoloji Reabilitasiya...

310

DİABETİK RETİNOPATİYA

Müəllif: Oftalmoloq Ruslan Məmmədov, Əlaqə: (+994) 77 766-77-33

Paylaşıldı: 16.04.2020

Ruslan Məmmədov

248

XOLESTERİN VƏ TRİQLİSERİDLƏR

Müəllif: Kardioloq Günay Novruzova, Əlaqə: (+994) 50 628-68-97

Xolesterin nədir? Xolesterin – üzvi birləşmədir, təbii yağlı (lipofil) spirtdir, bütün canlı orqanizmlərin hüceyrə membranında mövcuddur; ancaq heyvanlarda vardır, bitkilərdə xolesterin yoxdur. İnsan orqanizmində xolesterin qaraciyərdə, baş və onurğa beynində, böyrəküstü və cinsiyyət vəzilərində, piy toxumasında, həmçinin, çoxlu miqdarda ana südündə mövcuddur. Bu maddənin bədənimizdə ümumi miqdarı təxminən 350 qramdır, bunun 90%-i toxumalarda, 10%-i qandadır (mürəkkəb birləşmələr şəklində). Beynin bərk maddəsinin 8%-dən çoxunu xolesterin təşkil edir. Orqanizmdə olan xolesterinin təqribən 2/3 hissəsini orqanizm özü istehsal edir, əsas “fabriklər“ qaraciyər (80%), böyrəküstü vəzilər, yumurtalıqlar, bağırsaq divarlarıdır; qalan 1/3 hissə xolesterin isə orqanizmə heyvani qidalarla daxil olur, bunlar əsasən ət, yumurta, yağ, süd və süd məhsullarıdır. Sağlam insanda normal həyat fəaliyyəti üçün qida ilə əlavə xolesterinin daxil olmasına ehtiyac yoxdur. Xolesterinin faydaları Xolesterin olmadan həyati vacib orqan və toxumaların normal fəaliyyəti mümkün deyil. Xolesterin maddələr mübadiləsində, öd turşularının, müxtəlif steroid hormonların (həmçinin, cinsiyyət hormonlarının), vitamin D-nin istehsalında bilavasitə iştirak edir. Bundan başqa, xolesterin beynin normal fəaliyyəti üçün vacibdir; son elmi araşdırmalar göstərir ki, xolesterin insanın intellektual qabiliyyətinə birbaşa təsir edir, belə ki, baş beyində neyronların yeni sinapslar yaratmasında iştirak edir. “Yaxşı“ və “pis“ xolesterin Xolesterin sərbəst halda deyil, yağlar və zülallarla birlikdə lipoproteid adlanan birləşmələr şəklində fəaliyyət göstərir. LDL (“pis” xolesterol) – aşağı sıxlıqlı lipoproteiddir, damar divarında plakların əmələ gəlməsində iştirak edir. Buna baxmayaraq, LDL də normal hüdudlarda orqanizm üçün vacibdir, belə ki, immun sistemin işində, o cümlədən, xərçəng hüceyrələrinə qarşı müdafiədə, qana daxil olan bakteriya və toksinlərin neytrallaşdırılmasında aparıcı rol oynayır. HDL (“yaxşı” xolesterol) – yüksək sıxlıqlı lipoproteiddir, artıq xolesterolun damar divarından və periferik orqanlardan qaraciyərə geri nəqliyyatını təmin edir, burada xolesterolun utilizasiyası və ödə çevrilməsi baş verir. Həmçinin, sübut olunmuşdur ki, HDL Alsheymer xəstəliyinin inkişaf riskini 30-40% azaldır. Beləliklə, rasionda yağların artıqlığı ilə yanaşı, çatışmazlığı da orqanizmə ziyandır. Plazmada HDL-in azalması və LDL-in artması ateroskleroz riskini artırır. Yüksək xolesterinin zərərləri Xolesterinin qanda səviyyəsi tədricən yüksəlir və öz-özlüyündə uzun müddət heç bir klinik symptom və görünən əlamətlər yaratmır, ona görə də insanlar əksər hallarda bundan xəbərsiz olurlar. Xolesterolun artıq miqdarı arteriya divarlarına çökərək aterosklerotik piləyin yaranmasına səbəb olur, ateroskleroz inkişaf edir. Böyük ölçülü piləklər və ya əmələ gəlmiş tromblar atreriya mənfəzini qismən və ya tamamilə daraldır və qan axınının zəifləməsinə, hətta kəsilməsinə səbəb olur. Bu vəziyyət ürək damarlarında baş verərsə, stenokardiya, miokard infarktı, beyin damarlarında baş verərsə, beyin insultu ilə nəticələnir. Aterosklerotik piləyin arterial sistemin hansı qismini tutmasından asılı olaraq müvafiq klinik əlamətlər meydana çıxır. Xolesterinin normal səviyyəsi Xolesterin vacib metabolism məhsulu olduğu üçün onun qanda səviyyəsi ciddi çərçivə daxilində müəyyən olunur. Ortalama və şərti yuxarı hədd 5.17 mmol/l (200 mg/dl) təyin olunmuşdur. Ümumiyyətlə, 20 yaşdan başlayaraq hər 5 ildən bir xolesterin səviyyəsi yoxlanmalıdır. 35 yaşdan sonra xolesterin və digər lipidlər ildə 1 dəfə mütləq kontrol olunmalıdır. Triqliseridlər Triqliseridlər qanda dövr edən lipidlərin (yağların) bir növüdür. Qida ilə daxil olan karbohidratlar orqanizmdə qlükozaya çevrilir, qan damarları ilə hüceyrələri “qidalandırmaq” üçün toxumalara paylanılır. Hüceyrələr özünə lazım olandan artığını qəbil etmir. Artıq qalmış qlükoza qaraciyərə qaytarılır, qlikogenə çevrilir və əzələlərdə toplanır. Yenə də artıq qalmış qlikogen qaraciyərdə triqliseridlərə çevrilir, piy ehtiyatı şəklində müxtəlif nahiyələrdə toplanır. Bu yağ molekullarının bir hissəsi qanın tərkibində daim dövr edir, qanın özlülüyünü (qatılığını) artırır, trombun əmələ gəlmə ehtimalını yüksəldir. Qanda triqliseridlərin optimal səviyyəsi 1.7 mmol/l-ə qədərdir. Nə etməli Kontrol həkim müayinələri və laborator analizlərin təhlili qanda yağların səviyyəsinə nəzarət edilməsində və ciddi ürək-damar xəstəliklərinin qarşısının alınmasında vacib şərtdir. Müəyyən olunmuşdur ki, omeqa-3 yağ turşuları vitamin C və aşağı karbohidratlı pəhrizlə birlikdə qanda triqliserid səviyyəsini normallaşdırır; buna görə də yağlı balıq və zeytun yağı yüksək xolesterin və triqliseridlərlə mübarizədə çox təsiredici vasitədir. Marqarin və fast food-ların tərkibindəki transyağlar isə orqanizm üçün birmənalı şəkildə ziyandır. © Materiallardan istifadə edərkən hiperlinklə istinad olunmalıdır. https://hekimtap.az

Paylaşıldı: 15.04.2020

Günay Novruzova

420

Anevrizma

Diz oynağında ağrılar

Fəqərəarası disk yırtığı

Perikardit

Koronavirusla bağlı cinsi problemlər

Dilaltı qədəh

DİABETİK RETİNOPATİYA

XOLESTERİN VƏ TRİQLİSERİDLƏR

Mobil əlavə

Bizimlə əlaqə

Bizimlə əlaqə

Mobil əlavə

Qeydiyyat

Sayta giriş

Qeydiyyat

Sayta giriş

Mobil əlavə

Bizimlə əlaqə

Bizimlə əlaqə

Mobil əlavə