Pnömotoraks (Akciğerin Sönmesi ve Göğüs Boşluğunda Hava Toplanması)

Pnömotoraks nedir?
Akciğer zarları arasındaki boşluğa (plevra boşluğuna) hava birikmesi olayına pnömotoraks* denilmektedir; 

Pnömotoraks neden gelişir?

Pnömotoraks çeşitli nedenlere bağlı olarak gelişebilir. Genellikle bir anda oluşur (spontane - kendiliğinden). 
- Bazı kişilerde, özellikle amfizem ya da astım olanlann akciğerlerin dış kısmında, büyük salkım ölçüsünde hava keseciği (bleb - kabarcık da denir) vardır. Bu kesecikler patlarsa, plevral boşluğa hava kaçar ve pnömotoraksa yol açar.
- Zayıf olan gençler (astenik yapılı olanlar) spontan pnömotoraksa daha elverişlidirler ve erkekler, kadın­lardan daha hassastırlar. 
- Spontan pnömotoraks, amfizemin, astımın, kistik fibrozun veya tüberkülozun bir komplikasyonu olarak da ortaya çıkabilir. 
- Bir yanıyla bronşa açılmış olan bir akciğer apsesi veya kaverni (akciğerin kendi dokusu içinde sınırlı boşluk) diğer yanıyla da plevra boşluğuna açılırsa pnömotoraks oluşur. Bu olaya “Bronkoplevral fistül” denilmektedir. 
- Akciğerdeki bazı hava keseciklerinin (bül, bleb) plevra boşluğuna doğru patlamaları da pnömotoraksa neden olmaktadır. 
- Göğüse gelen delici darbeler nedeniyle plevra boşluğu ile atmosfer arasında bir bağlantının kurulması ve böylece plevra boşluğuna hava sızması pnömotoraksa neden olur.

Pnömotoraks nasıl ilerler? Klinikte neler yaşanır?

 - Hangi taraftaki plevraya hava birikirse biriken bu havanın basıncı ile o taraftaki akciğerler yeterince şişemez, dolayısıyla sönmeye başlarlar. 
 - Bu durum o taraftaki akciğerin yavaş yavaş solunum olayının dışında kalmasına neden olur. 
 - Pnömotoraksın belirtileri, olayın gelişme hızına ve büyüklüğüne göre hafif belirtilerden, hayatı tehdit eden şok tablosuna kadar değişen bir spektrum içinde çeşitli belirtilere neden olur.

Pnömotoraksta şikayetler nelerdir?

 - Aniden oluşan şiddetli bir göğüs ağrısı, nefes darlığı ve öksürük genellikle en erken rastlanan belirtilerdir.
 - Ağrı omuza veya karma vurabilir. Fakat genellikle olayın meydana geldiği göğüs bölgesindedir. 
Pnömotoraks yavaş gelişiyorsa veya biriken hava miktarı az ise belirtiler çok hafif olabilir.

Pnömotoraksın tedavisi nasıl yapılır?

 - Hafif bir pnömotoraks olayında özel bir tedaviye gerek yoktur. Birikmiş olan hava kendiliğinden zaman içinde emilerek kaybolur. 
 - Fakat biriken hava fazlaysa bu durumda özel drenaj yöntemleriyle boşaltılması gerekmektedir; göğüs tüpü veya ince bir kateter kullanılarak. 
 - Bu arada pnömotoraksi yaratan nedene yönelik girişimler de gereklidir.
 - Bir pnömotoraks vakası yaşadıysanız, bir sonraki için yüksek risk altındasınız (genellikle 2. nükste cerrahi müdahale endikasyonu vardır*). Açık cerrahi ya da kapalı - endoskopik cerrahi müdahale yapılır:

Tedavideki genel amaçlar:
1- Plevral boşluktaki havanın boşaltılması ile pnömotoraks alanının ortadan kaldırılması
2- Hava kaçağının kontrolü
3- Nüks ihtimalinin azaltılması

Pnömotoraks tedavisinde uygulanan yöntemler:
1- Gözlem 
2- İğne Aspirasyonu
3- Tüp Torakostomi (Kapalı Su Altı Drenajı)
4- Torakotomi
5- Torakoskopik Cerrahi (VATS)

A - Gözlem: Normalde bir günde bir akciğer hacminin % 1.25'i plevra tarafından geri emilir. Yani % 10 pnömotoraks mevcutsa 8 günde içerideki hava kendiliğinden rezorbe olur. Bu yöntemde hasta yatak istirahati ve burundan oksijen verilip, yakın takibe alınarak içerideki havanın kendiliğinden geri emilmesi beklenir. Nefes darlığı bulunmayan ve pnömotoraks alanı %15'den küçük olan pnömotorakslı hastaların gözlem altına alınabileceği bildirilmektedir.

B - İğne Aspirasyonu: Bu tedavi yaklaşımında havanın tahliyesi için 16 veya 18 numara enjektör ve 3 yollu bağlantı adaptörü kullanılmaktadır. Yakından takip edilmek şartıyla pnömotoraks alanı %15'ten büyük olan pnömotorakslı hastaların tedavisinde kullanılabilir.

C - Tüp Torakostomi (Kapalı Su Altı Drenajı): Pnömotoraksların tedavisinde en sık kullanılan yöntem olup orta derece ve büyük pnömotorakslarda, travmatik pnömotorakslarda, altta yatan bir hastalığın varlığında seçilecek tedavi tüp torakostomidir. Hastada semptom varlığında, pnömotoraksın radyolojik ilerlemesinde, karşı tarafta hastalık mevcudiyetinde ve ilk iki yöntem denenmesine rağmen yeniden açılma yetersizliğinde tüp torakostomi yapılmalıdır. Bu yöntemde lokal anestezi sonrası göğüs duvarından plevra boşluğuna steril bir tüp sokulur ve bu tüpün açıkta kalan ucu dışarı hava çıkmasına yani havanın boşalmasına izin verecek ancak dışarıdan içeri hava girmesine izin vermeyecek kapalı bir sisteme bağlanır. Bu sayede plevra boşluğundaki hava kısa sürede boşaltılarak akciğerin yeniden açılması sağlanır.
Tüp torakostomi sonrasında hastaların çoğunda akciğer hızla açılmakta ve 48 saatten daha kısa bir süre içerisinde hava kaçağı durmaktadır.

D - Cerrahi --- Torakotomi (Açık cerrahi) / VATS (Video yardımlı göğüs cerrahisi - kapalı cerrahi): "Pnömotorakslı hastalarda cerrahi operasyon gereken durumlar":

Uzamış Hava Kaçağı (>7 gün)
Nüks Pnömotoraks
İki taraflı Pnömotoraks
Diğer Akciğerde Pnömotoraks Hikayesi Olan Hastada İlk Atak
Pnömonektomili Bir Hastada İlk Atak
Mesleki Tehlikeye Maruz Kalanlarda İlk Atak
Pilotlar
Dalgıçlar
Sağlık Merkezine Uzak Kırsal Alanda Yaşayanlarda İlk Atakta
Gerek torakotomi ve gerekse VATS (Video Yardımlı Göğüs Cerrahisi) ile; Bül ve bleb diye adlandırılan plevra altındaki hava keseciklerinin çıkartılması, plörodez (akciğer zarlarının kimyasal bir sıvı ile yapıştırılması işlemi), ve gerekli durumlarda akciğerin bir kısmının cerrahi ile çıkartılması işlemi (wedge, segmentektomi, lobektomi) uygulanabilir.